Maslow, Crompton, Pearce ve Seyahat Güdülerine Genel Bakış
Turist davranışını anlamak için “nereye gidiyor, ne kadar harcıyor?” sorusu tek başına yetmez. Asıl kritik soru şudur: “Neden gidiyor?”
1. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi ve Turist
Abraham Maslow, insan ihtiyaçlarını basamaklı bir piramit şeklinde düşünür. Turist güdülerini anlamanın en klasik yolu da bu piramittir.
1.1. En Alt Basamak: Fizyolojik (Fiziksel) İhtiyaçlar
- Uyku
- Yeme–içme
- Dinlenme
- Barınma
Örneğin “uyku” doğrudan fiziksel ihtiyaçlar grubundadır. Uzun uçuşlardan sonra “ilk iş otele gidip uyumak istiyorum” diyen turist aslında piramidin en alt basamağını konuşuyordur.
1.2. Güvenlik İhtiyaçları
Bir üst basamakta güvenlik vardır:
- Sağlıklı ve güvenli bir ortamda bulunma,
- Can ve mal güvenliği,
- Hastalık ve kazalara karşı korunma.
Kruvaziyer gemilerinde sunulan sağlık hizmetleri, yangın tatbikatları, güvenlik brifingleri gibi uygulamalar bu basamakla ilgilidir. Yani gemideki doktor, revir ve acil müdahale imkânı; Maslow’a göre güvenlik ihtiyacına verilen bir yanıttır.
1.3. Sosyal, Saygınlık ve Kendini Gerçekleştirme
Üst basamaklara çıkıldıkça daha soyut ihtiyaçlar devreye girer:
- Sosyal ihtiyaçlar: Bir gruba ait olmak, arkadaşlık, aile bağları.
- Saygınlık ihtiyacı: Başarı, prestij, takdir edilmek.
- Kendini gerçekleştirme: Potansiyelini kullanma, kendini aşma, yeni ufuklar deneme.
Maslow piramidinde saygınlık ihtiyacından sonra gelen basamak “kendini gerçekleştirme ihtiyacı”dır. Bu, sınavda doğrudan sorulabilir.
1.4. Sonradan Eklenen Basamak: Estetik İhtiyaç
Maslow daha sonra piramide estetik ihtiyaç basamağını eklemiştir:
- Güzellik arayışı,
- Düzen, simetri, sanat ve doğa estetiği.
Bu nedenle “Maslow’un hiyerarşisine sonradan dâhil olan ihtiyaç” sorulduğunda doğru cevap estetik ihtiyaç olur.
2. Güdü (Motivasyon) Kavramı: İtici Güç
Turist davranışını tetikleyen temel kavram güdüdür.
Güdü:
İnsanı belirli bir amaç doğrultusunda harekete geçiren, belirli davranışları yapmaya veya belirli durumları elde etmeye zorlayan içsel itici güç.
Yani “yeni yerler görmek istiyorum”, “denize girip dinlenmeliyim”, “yabancı dilleri kullanabileceğim bir ortama gitmeliyim” gibi hislerin hepsi birer güdüdür. Tatmin, istek veya talep bu sürecin farklı aşamalarıdır ama davranışı başlatan şey güdüdür.
3. Crompton’un Turist Güdüsü Yaklaşımı
Crompton, turist güdülerini iki ana gruba ayırır:
3.1. Sosyo-psikolojik Güdüler
Bireyin iç dünyası ve sosyal ilişkileri ile ilgilidir:
- Yeni ilişkiler kurma
- Yakınlarla ilişkileri geliştirme
- Sosyal etkileşim
- Sıkıcı olarak algılanan çevreden uzaklaşma(rutinden kaçış, monotonluktan kurtulma)
Bu grupta yer almayan bir unsur **“eğitim”**dir; eğitim daha çok başka sınıflamalarla ilişkilendirilir.
3.2. Kültürel Güdüler
Daha çok hedef destinasyona ve onun sunduğu kültürel deneyimlere dönüktür:
- Farklı kültürleri tanıma
- Yenilik (novelty) arayışı
- Tarih, sanat, geleneklerle ilgilenme
- Prestij kazanma gibi üst düzey motivasyonlar
Sorularda “Crompton’un kültürel güdüler grubunda yer alan” dendiğinde sıkça karşımıza çıkan örnek “yenilik” arayışıdır. Çünkü yeni kültürler, yeni yaşam biçimleri görmek tam anlamıyla kültürel bir güdüdür.
4. Pearce’in Seyahat Kariyeri Merdiveni
Philip Pearce, Maslow’dan esinlenerek turisti “seyahat kariyeri” üzerinden inceler. Turist, tıpkı meslek kariyerinde olduğu gibi zamanla farklı ihtiyaç basamaklarına odaklanır.
Merdivendeki başlıca düzeyler:
- Barınma ve fiziksel rahatlama
- Güvenlik ve ilişkiler
- Saygınlık, statü
- Ait olma, kendini tanıma vb.
Pearce’in modelinde “estetik” ayrı bir basamak olarak yer almaz; bu nedenle sınavda “Pearce’in seyahat kariyeri merdiveninde yer almaz” sorusunda estetik şıkkı doğru cevaptır.
5. Güneş Tutkusu ve Seyahat Tutkusu
Turizm literatüründe motivasyon bazen daha özel kavramlarla adlandırılır:
5.1. Güneş Tutkusu (Sunlust)
- Asıl amaç dinlenme ve tatildir.
- Deniz, kum, güneş üçlüsü etrafında gelişir.
- Tatilde “hiçbir şey yapmama”, “yalnızca bronzlaşma ve gevşeme” arzusu baskındır.
Bu nedenle güneş tutkusu ile ilgili doğru ifade:
Dinlenme ve tatil amaçlı seyahatleri kapsar.
5.2. Seyahat Tutkusu (Wanderlust)
- Keşfetme, yeni ülkeler görme, farklı coğrafyaları deneyimleme isteği.
- Genellikle daha maceracı, daha uzak destinasyonlara yöneliktir.
Sınav sorularında seyahat tutkusu için doğru vurgu:
Daha çok uluslararası seyahatlerle ilgilenirler.
Bu turist tipi, tek bir ülkeye kısa süreli gidip dönmekten ziyade “dünyayı gezme” motivasyonuyla hareket eder.
6. Motive Edici Örnekler: Kruvaziyerler, Sağlık ve Rahatlık
- Kruvaziyer gemilerindeki sağlık hizmetleri → güvenlik ihtiyacına örnek.
- Spa, masaj, rahat yatak, sessiz oda talepleri → fiziksel rahatlama, yani fizyolojik ve güvenlik basamakları.
- Yerel halkla sıcak ilişkiler kurma isteği → sosyo-psikolojik güdüler.
- Yeni kültür ve ülkeler görme arzusu → kültürel güdüler + seyahat tutkusu.
